"Η ιστορία της Τουρκίας σε ό,τι αφορά στην υποστήριξη της Χαμάς"
Χιλιάδες άνθρωποι συγκεντρώθηκαν στην εμβληματική Γέφυρα του Γαλατά της Κωνσταντινούπολης την Πρωτοχρονιά του 2025 για να υποστηρίξουν την παλαιστινιακή υπόθεση και να διαμαρτυρηθούν για το Ισραήλ. Ο Μπιλάλ Ερντογάν, γιος του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ήταν μεταξύ των ομιλητών του. Ο Μπιλάλ μίλησε για τους «μάρτυρες» της Παλαιστίνης, συμπεριλαμβανομένου του Yahya Sinwar, του αρχιτέκτονα της σφαγής 1.200 Ισραηλινών στις 7 Οκτωβρίου 2023. Αυτό είναι, μέχρι στιγμής, ελάχιστα αξιοσημείωτο δεδομένου του μακροχρόνιου ιστορικού της Άγκυρας στη ρητορική υπέρ της Χαμάς. Αλλά ο γιος του ισχυρού άνδρα ηγέτη της Τουρκίας τράβηξε την προσοχή των διεθνών παρατηρητών όταν δήλωσε: «Είμαστε εδώ για το τζαμί Αλ Άκσα, για την Ιερουσαλήμ».1
Πριν από ένα τέταρτο του αιώνα, μια τέτοια συγκέντρωση θα ήταν αδιανόητη. Η Τουρκία θεωρούσε τον εαυτό της πυλώνα σταθερότητας. Ήταν σε μεγάλο βαθμό δημοκρατική και προσπάθησε να συνδέσει το μέλλον της με την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η Τουρκία και το Ισραήλ συνεργάστηκαν για να νικήσουν τρομοκρατικές ομάδες. Πολλά έχουν αλλάξει από τότε.
Η αντιπάθεια της Τουρκίας προς το Ισραήλ και η συγγένειά της με τη Χαμάς είναι πλέον τόσο καλά εδραιωμένη που οι διπλωμάτες την αποδέχονται ως γεγονός. Το ανοιχτό ειδύλλιο μεταξύ του μέλους του ΝΑΤΟ και της τρομοκρατικής ομάδας ξεκίνησε το 2006 όταν ο Ερντογάν κατέπληξε τη Δύση προσκαλώντας κορυφαίους ηγέτες της Χαμάς να επισκεφθούν την Άγκυρα, λίγες εβδομάδες αφότου διαβεβαίωσε ιδιωτικά τους παγκόσμιους ηγέτες ότι δεν θα το έκανε, έως ότου η Χαμάς, μόλις μετά τη νίκη της στις εκλογές της Παλαιστινιακής Αρχής, αποδεχτεί τους όρους των Συμφωνιών του Όσλο.
Τρία χρόνια αργότερα, ο Ερντογάν συγκρούστηκε με τον Ισραηλινό Πρόεδρο Σιμόν Πέρες στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός. Αφού επέπληξε τον νομπελίστα ως δολοφόνο, λόγω των αντιτρομοκρατικών επιχειρήσεων του Ισραήλ, ο Ερντογάν επέστρεψε στην Τουρκία τις πρώτες πρωινές ώρες όπου τον ανέμενε ένα «αυθόρμητο» ξέσπασμα υποστήριξης. Ωστόσο, υπήρχε λίγος αυθορμητισμός σε αυτό...
Μια ημέρα πριν από την έκρηξη του Ερντογάν στο Νταβός, το μετρό της Κωνσταντινούπολης ανακοίνωσε ότι θα παραμείνει ανοιχτό όλη την επόμενη νύχτα. Ακόμη, χιλιάδες παλαιστινιακές σημαίες έκαναν την εμφάνισή τους ξαφνικά, μετά το κλείσιμο των καταστημάτων.
Όταν το αεροπλάνο του Ερντογάν προσγειώθηκε, χιλιάδες Τούρκοι κυματίζοντας παλαιστινιακές σημαίες τον υποδέχτηκαν φωνάζοντας: «Η Τουρκία είναι περήφανη για σένα».2
Το επόμενο έτος, το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Ερντογάν χρηματοδότησε έναν στολίσκο για να σπάσει τον αποκλεισμό της Λωρίδας της Γάζας. Το Ισραήλ επέβαλε τον αποκλεισμό για να αποτρέψει την εισαγωγή όπλων για τη Χαμάς, αφού η τρομοκρατική ομάδα κατέλαβε με βία ολόκληρο τον παράκτιο θύλακα της Μεσογείου.3
Για να οργανώσει τον στολίσκο, η τουρκική κυβέρνηση συνεργάστηκε με το Ίδρυμα Ανθρωπιστικής Βοήθειας της Τουρκίας (Insani Yardim Vakfi, IHH), μια ομάδα που απαγορεύτηκε στο Ισραήλ και αντιμετωπίζεται από τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες με καχυποψία λόγω των δεσμών της με τη Χαμάς, την Αλ Κάιντα και άλλους εξτρεμιστές.4
Ενώ το Ισραήλ αναχαίτισε με επιτυχία πολλά πλοία από τον στολίσκο, όταν οι καταδρομείς επιχείρησαν να επιβιβαστούν στο Mavi Marmara, οι Τούρκοι επιτέθηκαν στους Ισραηλινούς. Στις συγκρούσεις που ακολούθησαν, σκοτώθηκαν δέκα Τούρκοι, ο ένας με διπλή (και αμερικανική) υπηκοότητα.5
Μέχρι το 2011, παλαιστινιακές πηγές ανέφεραν ότι ο Ερντογάν υποσχέθηκε 300 εκατομμύρια δολάρια στη Χαμάς.6
Αν και δεν επιβεβαιώθηκε ποτέ, αυτό το ποσό, σε δολάρια θα κάλυπτε σχεδόν το μισό του προϋπολογισμού της Χαμάς εκείνη την εποχή, καθιστώντας την Τουρκία ίσως τον κύριο ευεργέτη της Χαμάς. Καθώς η Συρία - για δεκαετίες, ένα ασφαλές καταφύγιο για τη Χαμάς- βυθιζόταν στον εμφύλιο πόλεμο, οι κορυφαίοι ηγέτες της Χαμάς όχι μόνο μετανάστευσαν στο Κατάρ, αλλά ορισμένοι άρχισαν να επιχειρούν και από την Τουρκία.7
Ο Ερντογάν τους καλωσόρισε. «Δεν βλέπω τη Χαμάς ως τρομοκρατική οργάνωση», δήλωσε. «Η Χαμάς είναι ένα πολιτικό κόμμα».8
Η κυβέρνηση Ομπάμα δεν αγνόησε απλώς την υποστήριξη της Τουρκίας στη Χαμάς. Αγκάλιασε τους δεσμούς της Τουρκίας με την τρομοκρατική ομάδα. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ μίλησε με τον Τούρκο ισχυρό άνδρα περισσότερο από σχεδόν κάθε άλλο παγκόσμιο ηγέτη, καθώς φατρίες της Μουσουλμανικής Αδελφότητας ξεσηκώθηκαν και αμφισβήτησαν τα παραδοσιακά καθεστώτα της Μέσης Ανατολής.9
Ο Ομπάμα προσπάθησε να οδηγήσει την «Αραβική Άνοιξη» σε μια ήπια προσγείωση και πίστευε ότι η Τουρκία, ως «ισλαμική δημοκρατία», θα μπορούσε να βοηθήσει. Ήταν ένα αποτυχημένο πείραμα, αλλά θα χρειαστούν χρόνια για να αναγνωρίσει ο Ομπάμα αυτή την αποτυχία.
Αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν ευθύνονται εξ ολοκλήρου για την εξομάλυνση των ισλαμιστικών και φιλο-Χαμάς τάσεων της Τουρκίας. Στην υποστηριζόμενη από τις ΗΠΑ συμφωνία διπλωματίας ομήρων που οδήγησε στην απελευθέρωση περισσότερων από 1.000 στελέχη της Χαμάς σε αντάλλαγμα του απαχθέντος Ισραηλινού στρατιώτη Gilad Shalit, το Ισραήλ απελευθέρωσε δεκάδες στελέχη της Χαμάς στην Τουρκία, οι οποίοι στη συνέχεια άρχισαν ανοιχτά να λειτουργούν ένα αρχηγείο.
Μέχρι το 2012, ήταν σαφές ότι η Χαμάς ήταν απλώς ένα σύμπτωμα της υποστήριξης της τρομοκρατίας από την κυβέρνηση Ερντογάν. Η Ειδική Ομάδα Χρηματοοικονομικής Δράσης (FATF) απείλησε να προσθέσει την Τουρκία στη μαύρη λίστα της που, εκείνη την εποχή, περιλάμβανε μόνο το Ιράν και τη Βόρεια Κορέα.10
Μια πολυεθνική ομάδα της FATF ενημέρωσε για πρώτη φορά την Άγκυρα για τις ελλείψεις της, το 2007, διαπιστώνοντας ότι η Τουρκία δεν είχε ποινικοποιήσει επαρκώς τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας στη χώρα ούτε είχε κάνει αρκετά για να δημιουργήσει υποδομές για τον εντοπισμό και το πάγωμα των περιουσιακών στοιχείων της τρομοκρατίας.11
Αυτό έγινε εν μέσω αναφορών ότι η Τουρκία βοηθούσε το Ιράν να αποφύγει παράνομα τις κυρώσεις σε ένα σχήμα "αέριο για χρυσό". Ένα τεράστιο ποσό 20 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε παγωμένα ιρανικά κεφάλαια που κρατούνταν σε μεσεγγύηση στην Τουρκία στάλθηκαν παράνομα στο Ιράν, είτε απευθείας είτε μέσω των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων. Η Τουρκία το έκανε αυτό στο απόγειο του καθεστώτος κυρώσεων υπό την ηγεσία των ΗΠΑ που αποσκοπούσε να περιορίσει τις πυρηνικές φιλοδοξίες του Ιράν.12
Το 2013, ο Ομπάμα μεσολάβησε, σε τηλεφωνική επικοινωνία μεταξύ του Ερντογάν και του Ισραηλινού πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου, για την αποκατάσταση των σχέσεων μεταξύ Άγκυρας και Ιερουσαλήμ. Το Ισραήλ τελικά ζήτησε συγγνώμη για το περιστατικό του Mavi Marmara, αλλά ο Ερντογάν συνέχισε να συναντά ανοιχτά και να υποστηρίζει ανώτερους αξιωματούχους της Χαμάς.13
Η κακή πίστη του Ερντογάν συνέβαλε τελικά σε περισσότερο πόλεμο. Το 2014, ο πράκτορας της Τουρκίας στη Χαμάς, Σαλέχ Αλ-Αρούρι, στη Δυτική Όχθη, προκάλεσε την 50ήμερη αντιτρομοκρατική εκστρατεία του Ισραήλ «Επιχείρηση Προστατευτική Αιχμή». Ο Αρούρι σχεδίασε, χρηματοδότησε και διέταξε την απαγωγή και τη δολοφονία τριών Ισραηλινών εφήβων.14
Αντί να τιμωρήσει την Τουρκία, ο τότε υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζον Κέρι στηρίχτηκε στην Άγκυρα και στο Κατάρ που ήταν προστάτης της Χαμάς για να μεσολαβήσει για κατάπαυση του πυρός.15
Ο Ερντογάν ανταπέδωσε τη χάρη παρομοιάζοντας την επιχείρηση του Ισραήλ κατά της Χαμάς με τη «βαρβαρότητα» του Χίτλερ.16
Το Ισραήλ δεν ήταν το μόνο θύμα της υποστήριξης της Χαμάς από την Τουρκία. Τις μέρες που εξελισσόταν τη Επιχείρηση Protective Edge, η υπηρεσία ασφαλείας Shin Bet, του Ισραήλ, απέτρεψε ένα σχέδιο πραξικοπήματος, υπό την ηγεσία της Χαμάς, στη Δυτική Όχθη, για την ανατροπή του προέδρου της Παλαιστινιακής Αρχής Μαχμούντ Αμπάς.
Η Shin Bet συνέλαβε περισσότερα από 90 στελέχη της Χαμάς, κατέσχεσε όπλα και 170.000 δολάρια σε μετρητά. Και εδώ, ο Αρούρι με έδρα την Τουρκία ήταν κεντρικό πρόσωπο.17
Ο Αρούρι δεν ήταν μόνος. Τουλάχιστον εννέα άλλοι ανώτεροι ηγέτες της Χαμάς κάλεσαν την Τουρκία στην πατρίδα τους.18
Η τρομοκρατική αγκαλιά της Τουρκίας επεκτάθηκε πέρα από την παλαιστινιακή υπόθεση. Μέχρι το 2014, η Τουρκία χαλάρωσε επιλεκτικά τους ελέγχους στα σύνορά της με τη Συρία και το Ιράκ, για να επιτρέψει στους μαχητές του Ισλαμικού Κράτους να διέλθουν. Η Άγκυρα βοήθησε επίσης τη βίαιη τζιχαντιστική ομάδα να συγκεντρώσει χρήματα και να διευθύνει επιχειρήσεις για να χρηματοδοτήσει το χαλιφάτο της. Οι παράνομες πωλήσεις πετρελαίου και το εμπόριο κλεμμένων αρχαιοτήτων ήταν μεταξύ των επιχειρήσεων που υποστήριξε η Τουρκία.19
Μεταξύ των δυτικών διπλωματών, ωστόσο, υπήρχε ευσεβής πόθος ότι αυτά τα προβλήματα ήταν προσωρινά. Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου έπαιξε με αυτή την αφέλεια, λέγοντας στα μέσα ενημέρωσης ότι η Τουρκία απείχε μία ή δύο συναντήσεις από την εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ. Το να κρέμεται η πιθανότητα καλύτερων δεσμών οδήγησε πολλούς στην Ουάσιγκτον και την Ιερουσαλήμ να αναβάλουν πιο σθεναρές ενέργειες για την αντιμετώπιση της στροφής της Τουρκίας προς τον τρόμο.
Εν τω μεταξύ, τουρκικές οντότητες συνεργάζονταν με τη Χαμάς για να επεκτείνουν ακόμη περισσότερο τον τρόμο. Το 2017, η Shin Bet ανακοίνωσε τη σύλληψη του Muhammad Murtaja, του συντονιστή της Τουρκικής Υπηρεσίας Συνεργασίας και Ανάπτυξης που χρηματοδοτείται από το τουρκικό κράτος για να δρα στη Γάζα. Φέρεται ότι προσπάθησε να ταξιδέψει στην Τουρκία για να εκτρέψει κονδύλια προς τη Χαμάς. Ισραηλινοί αξιωματούχοι ανέφεραν περαιτέρω ότι παρέδωσε πληροφορίες στη Χαμάς, συμπεριλαμβανομένων κάποιων για ισραηλινές στρατιωτικές εγκαταστάσεις.20
Η Shin Bet ανακοίνωσε επίσης, παρά τις αρνήσεις της Χαμάς, ότι η εν λόγω οργάνωση συνεργαζόταν με την IHH για πρόσβαση σε προηγμένα προγράμματα δορυφορικής χαρτογράφησης για τη βελτίωση της ακρίβειας των πυραύλων της Χαμάς.21
Η στάση του Ερντογάν απέναντι στο Ισραήλ με πολλούς τρόπους έκανε την Ιερουσαλήμ το καναρίνι στο ανθρακωρυχείο. Ο Ερντογάν ήταν πρόθυμος να ενεργήσει με άλλους τρόπους για να υπονομεύσει τη Δύση. Το 2019, για παράδειγμα, η τουρκική κυβέρνηση απέκτησε το ρωσικό σύστημα αεράμυνας S-400, προκαλώντας κρίση εντός του ΝΑΤΟ.22
Οι Ηνωμένες Πολιτείες στέρησαν τελικά την Τουρκία από την ικανότητά της να αποκτήσει μαχητικά αεροσκάφη F-35, εξαιτίας αυτής της παράβασης. Η Άγκυρα προσπαθεί να αναστρέψει αυτή την πολιτική μέσω μιας επίθεσης γοητείας στην Ουάσιγκτον.
Ο πόλεμος του 2021 μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς ενέτεινε περαιτέρω τις εντάσεις μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ. Ο Ερντογάν αποκάλεσε το Ισραήλ «κράτος τρομοκράτη» και ζήτησε από τα Ηνωμένα Έθνη να παρέμβουν για λογαριασμό της Χαμάς.23
Αυτό ήταν, φυσικά, ένα προοίμιο του πολέμου που ξεκίνησε η Χαμάς το 2023. Τον Σεπτέμβριο του 2023, λίγες εβδομάδες πριν από την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου, οι ισραηλινές τελωνειακές αρχές κατέσχεσαν 16 τόνους εκρηκτικού υλικού που στάλθηκαν από την Τουρκία στη Γάζα, κρυμμένοι πίσω από κατασκευαστικές προμήθειες.24
Ενδέχεται και άλλες παρόμοιες αποστολές να έχουν περάσει στη Γάζα.
Αφού η Χαμάς έσφαξε 1.200 Ισραηλινούς και απήγαγε άλλα 254 άτομα, ο Ερντογάν υποστήριξε ανεπιφύλακτα την παλαιστινιακή τρομοκρατική οργάνωση.
Το Δεκέμβριο του 2023, καθώς ο πόλεμος στη Γάζα κλιμακώθηκε, οι ισραηλινές αρχές κατέσχεσαν και πάλι παράνομα εμπορεύματα από ένα τουρκικό πλοίο στο λιμάνι του Ashdod. Οι επιθεωρητές βρήκαν όπλα και εξαρτήματα κρυμμένα μέσα σε μια βιομηχανική υφαντική μηχανή που προοριζόταν για τη Δυτική Όχθη.25
Σχεδόν ένα χρόνο μετά τον πόλεμο, ο Ερντογάν ζήτησε έναν ισλαμικό συνασπισμό κατά του Ισραήλ.26
Ήταν ένα κάλεσμα για θρησκευτικό πόλεμο — τζιχάντ.
Τον Μάρτιο του 2024, η Shin Bet απέτρεψε μια τρομοκρατική συνωμοσία εντός του Ισραήλ που σχεδίαζαν στελέχη της Χαμάς στην Τουρκία.27
Η ισραηλινή υπηρεσία ασφαλείας συνέλαβε τον πράκτορα της Χαμάς, Anas Shurman στη Ναμπλούς και τον κατηγόρησε για το σχέδιο βόμβας.28
Στην ανάκρισή του, ο Σούρμαν παραδέχτηκε ότι ο τούρκος πράκτορας της Χαμάς, ο Ιμάντ Αμπίντ, τον στρατολόγησε τον Δεκέμβριο του 2023.29
Μήνες πριν δολοφονηθεί στην καρδιά της Τεχεράνης τον Ιούλιο του 2024, ο πολιτικός αρχηγός της Χαμάς, Ισμαήλ Χανίγιε, φιλοξενήθηκε από τον Ερντογάν στην Κωνσταντινούπολη, όπου οι δυο τους φέρεται να συζήτησαν το ενδεχόμενο μετεγκατάστασης της πολιτικής έδρας της Χαμάς, από το Κατάρ στην Τουρκία.30
Για τον Ερντογάν δεν υπάρχει γυρισμός. Έχει επενδύσει περισσότερα από 15 χρόνια για να νομιμοποιήσει, να χρηματοδοτήσει και να υποστηρίξει την παλαιστινιακή τρομοκρατική οργάνωση. Μετέτρεψε την Τουρκία σε παγκόσμιο οικονομικό κόμβο για τη Χαμάς.31
Ταυτόχρονα το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ έχει προσθέσει νέυς Τούρκους ιδιώτες, καθώς και άλλες τουρκικές οντότητες στον κατάλογο της τρομοκρατίας, λόγω των οικονομικών τους δεσμών με τη Χαμάς. Κι αυτοί οι χαρακτηρισμοί είναι μόνο μια σταγόνα στον εν λόγω "κάδο".
Με την κυβέρνηση Τραμπ έτοιμη να καταρρίψει τους κανόνες, υπάρχουν πολλές ευκαιρίες να στοχοποιηθούν τα χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία της Χαμάς στην Τουρκία, ανεξάρτητα από το τι θα μπορούσαν να ισχυριστούν οι Τούρκοι διπλωμάτες. Ωστόσο, απαιτείται μια πλήρης αλλαγή παραδείγματος. Μόνο με τη βαθμονόμηση της πολιτικής των ΗΠΑ προς την πραγματικότητα της Τουρκίας σήμερα, αντί της ευσεβούς σκέψης για το ποια θα μπορούσε να είναι η Τουρκία, υπό καλύτερη ηγεσία, θα μπορέσει η Ουάσιγκτον να πιέσει την Τουρκία να σταματήσει την υποστήριξή της στη Χαμάς και να επαναφέρει την Άγκυρα στο δυτικό μαντρί.
*****
Ο Πολιτικός Λογισμός του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν
Τις ημέρες που ακολούθησαν τη σφαγή πάνω από 1.200ων Ισραηλινών αμάχων, στις 7 Οκτωβρίου 2023, ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν παρέμεινε σιωπηλός, αρνούμενος να καταδικάσει τις επιθέσεις.32
Η απάντηση του Τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών ήταν τόσο αδύναμη όσο και ανεπαρκής για καταδίκη.33
Ωστόσο, στις 23 Οκτωβρίου, ο Ερντογάν δεν μπορούσε να συγκρατήσει τα αισθήματά του υπέρ της Χαμάς και κατά του Ισραήλ. «Η Χαμάς δεν είναι τρομοκρατική οργάνωση… [αλλά μάλλον] μια ομάδα απελευθέρωσης, «μουτζαχεντίν» που διεξάγουν μάχη για να προστατεύσουν τα εδάφη και τους λαούς της», δήλωσε ο Ερντογάν.34
Κανένα άλλο μέλος του ΝΑΤΟ ή χώρα στη Δύση δεν έχει χαρακτηρίσει τη Χαμάς με τέτοιο τρόπο. Όταν ο Ιρανός Πρόεδρος Ebrahim Raisi έχασε τη ζωή του σε συντριβή ελικοπτέρου, στην Τουρκία κυμάτιζαν μεσίστιες οι σημαίες της χώρας. Ήταν το μόνο μέλος του ΝΑΤΟ που έκανε κάτι τέτοιο, για τον άνθρωπο με το παρατσούκλι «ο χασάπης της Τεχεράνης».35
Τρεις μήνες αργότερα, ο Ερντογάν κήρυξε άλλη μια ημέρα πένθους για τον ηγέτη της Χαμάς Ισμαήλ Χανίγιε, τον οποίο αποκάλεσε «πεσόντα μάρτυρα».36
Όταν ένας Τούρκος πολίτης άσκησε κριτική για την ημέρα του πένθους, ο Ερντογάν διέταξε τη σύλληψή του.37
Τι παρακινεί τον Ερντογάν να αγκαλιάσει τη Χαμάς; Δεν είναι περίπλοκο. Ο Ερντογάν μπορεί να είναι ιδεολόγος, αλλά είναι και πολιτικός. Θέλει να κερδίσει τις εκλογές.
Ο Ερντογάν μπορεί να έχει ολοκληρώσει την προεδρία τουλάχιστον μέχρι το 2028, αλλά το Κόμμα του AKP πρέπει ακόμα να διαγωνιστεί στις τοπικές εκλογές. Το δικαίωμα ελέγχου των τοπικών κυβερνήσεων της χώρας είναι η ψυχή κάθε πολιτικού κόμματος στην Τουρκία. Οι κυβερνώντες τις μεγάλες πόλεις, ειδικά την Κωνσταντινούπολη και την Άγκυρα, παρέχουν στις ελίτ του AKP τον έλεγχο των προσοδοφόρων δημόσιων κατασκευαστικών έργων και αδειών, καθώς και των υπηρεσιών πρόνοιας, των χειμερινών καυσίμων, του εισοδήματος που βοηθά στην αντιμετώπιση των δυσκολιών και της καθημερινότητας των πολιτών.
Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, ο Ερντογάν δυσκολεύτηκε να προσελκύσει ψηφοφόρους στο AKP λόγω της αυξανόμενης δυσαρέσκειας για την οικονομική του διαχείριση.38
Πριν από επτά χρόνια, με ένα δολάριο αναλογούσε σε τέσσερις περίπου τουρκικές λίρες. Από τον Απρίλιο του 2025, ένα δολάριο αγοράζει περίπου 38 τουρκικές λίρες. Το ανεπίσημο ποσοστό πληθωρισμού είναι 81%, με τα μειωμένα εισοδήματα των καταναλωτών και τους στάσιμους μισθούς να υποτιμούν συνεχώς τη λίρα έναντι του δολαρίου ΗΠΑ.39
Ο πόλεμος Χαμάς-Ισραήλ επέτρεψε στον Ερντογάν να αλλάξει θέμα.40
Ο Ερντογάν έχει κερδίσει τις καρδιές και τα μυαλά των ψηφοφόρων εκτοξεύοντας αντισιωνισμό εμποτισμένο με τις πιο βίαιες αντισημιτικές θεωρίες συνωμοσίας, αναμεμειγμένο με μια "υγιή" δόση αντιδυτικισμού.
Ο Ερντογάν έχει χρησιμοποιήσει τις δημόσιες συγκεντρώσεις υπέρ της Χαμάς ως το ψωμί και το βούτυρο της προεκλογικής κίνησης του AKP.41
Ο Ερντογάν εκφωνεί πολεμικές ομιλίες αποκαλώντας το Ισραήλ «κράτος τρομοκράτη» και συγκρίνει τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου με τον «Αδόλφο Χίτλερ».42
Σε ορισμένες συγκεντρώσεις, άτομα φόρεσαν τις ενδυμασίες των μαχητών της Χαμάς, κουβαλώντας μακέτες από ρουκέτες της Χαμάς και εκτοξευτές χειροβομβίδων.43
Ορισμένες από τις αντι-ισραηλινές δραστηριότητες της τουρκικής κυβέρνησης ήταν λιγότερο συντονισμένες. Ένα εξαγριωμένο πλήθος διαδηλωτών περικύκλωσε το ισραηλινό προξενείο στην Κωνσταντινούπολη στις 9 Οκτωβρίου 2023, πυροβολώντας πυροτεχνήματα στο κτίριο με μικρή παρέμβαση Τούρκων αξιωματούχων επιβολής του νόμου.
Το Huda-Par — ένα ριζοσπαστικό ισλαμιστικό κόμμα και εταίρος στον κυβερνητικό συνασπισμό του Ερντογάν — πραγματοποίησε μια εορταστική συγκέντρωση έξω από το ισραηλινό προξενείο στην Κωνσταντινούπολη, φωνάζοντας «Καταραμένο το Ισραήλ!».44
Μια μέρα αργότερα στην Κωνσταντινούπολη, η IHH πραγματοποίησε μια συγκέντρωση στην Κωνσταντινούπολη στην οποία οι υποστηρικτές του ορκίστηκαν να σκοτώσουν τα αμερικανικά στρατεύματα που είχαν αναπτυχθεί στην περιοχή και κατήγγειλαν τις Ηνωμένες Πολιτείες ως τον «Μεγάλο Σατανά» για την υποστήριξή τους στο Ισραήλ.45
Το AKP ανάρτησε ένα γιγάντιο πανό από έναν ιστορικό πύργο, δοξάζοντας τις Ταξιαρχίες Izz ad-Din Al-Qassam, την αυτοαποκαλούμενη στρατιωτική πτέρυγα της Χαμάς, στο κέντρο της Κωνσταντινούπολης.46
Κάποιες από τις εν λόγω δραστηριότητες ήταν ακόμη πιο επικίνδυνες. Στις 17 Οκτωβρίου, ένας τουρκικός όχλος επιτέθηκε στην περίμετρο μιας ευαίσθητης εγκατάστασης ραντάρ του ΝΑΤΟ που βρίσκεται στο Kurecik, απαιτώντας από τις αμερικανικές δυνάμεις να εγκαταλείψουν αμέσως την Τουρκία.47
Ο αρχηγός της IHH Fehmi Bulent Yildirim αγκάλιασε αυτό το αίτημα. Προέτρεψε τους Τούρκους την 1η Νοεμβρίου να «βαδίσουν στη βάση του Ιντσιρλίκ από κάθε μέρος της Τουρκίας, από κάθε περιοχή και γειτονιά», μια επικίνδυνη προοπτική δεδομένου ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες φέρεται να έχουν αποθηκευμένες πυρηνικές κεφαλές στην εν λόγω βάση.48
Ο Ερντογάν μάλιστα έδωσε προτεραιότητα στην υπεράσπιση της Χαμάς παρά στον εορτασμό της πιο σημαντικής εθνικής εορτής της Τουρκίας για την ανάμνηση της ίδρυσης της Τουρκικής Δημοκρατίας. Το 2023, ο Ερντογάν ακύρωσε τη δεξίωση στο παλάτι του στην Άγκυρα για να γιορτάσει τα εκατό χρόνια της Τουρκίας, επικαλούμενος τη στρατιωτική εκστρατεία του Ισραήλ κατά της Χαμάς.49
Ο Ilber Ortayli, ένας γνωστός ιστορικός, ήταν μεταξύ εκείνων που εξέφρασαν την απογοήτευσή τους για τον Ερντογάν, λέγοντας: «Βρισκόμαστε στα 100 χρόνια της Δημοκρατίας μας… Καμία δημοκρατία δεν γιόρτασε έτσι την 100η επέτειό της».50
Ωστόσο, οι πολιτικές του Ερντογάν δεν έχουν ταιριάξει πλήρως με το σήμα του υπέρ της τρομοκρατίας. Στα τέλη του 2023, ο Ερντογάν άρχισε να ζητά μποϊκοτάζ των ισραηλινών προϊόντων εκτός από τις διεθνείς μάρκες που προσδιόρισε ότι υποστηρίζουν την Ιερουσαλήμ: Starbucks, McDonald's και Burger King, για να αναφέρουμε μερικά.51
Ωστόσο, ο όγκος του εμπορίου μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ ήταν πάνω από 5 δισεκατομμύρια δολάρια το 2023, με αύξηση30%το τελευταίο τρίμηνο του 2023 σε σύγκριση με το 2022.52
Η Άγκυρα προσπάθησε να επιρρίψει την ευθύνη στις υπάρχουσες συμβάσεις μεταξύ Τούρκων κατασκευαστών και Ισραηλινών αγοραστών. Σκάβοντας βαθύτερα, ωστόσο, οι δημοσιογράφοι ανακάλυψαν ότι οι ελίτ κοντά στο AKP επωφελούνται από το εμπόριο του Ισραήλ: Ο μεγαλύτερος γιος του Ερντογάν, Αχμέτ Μπουράκ Ερντογάν, καθώς και ο Ερκάν Γιλντιρίμ — γιος του πρώην πρωθυπουργού Μπιναλί Γιλντιρίμ, είναι δικαιούχοι επιχειρηματικών δεσμών με το Ισραήλ.53
Τα κόμματα της αντιπολίτευσης, συμπεριλαμβανομένων των ισλαμιστών στο Νέο Κόμμα Πρόνοιας ( Yeniden Refah Partisi ), καταδίκασαν αυτή την υποκρισία. Τα αποτελέσματα των εκλογών δείχνουν ότι ο Ερντογάν έχασε το 7% των συντηρητικών ψήφων από το Νέο Κόμμα Πρόνοιας.54
Για να κερδίσει ξανά την εύνοια, η Άγκυρα ανακοίνωσε νέους εμπορικούς περιορισμούς σε 54 κατηγορίες στρατηγικών εξαγωγών προς το Ισραήλ, συμπεριλαμβανομένων σκυροδέματος, χάλυβα, αλουμινίου και εκρηκτικών, στις 9 Απριλίου 2024.55
Η κυβέρνηση ανακοίνωσε την πλήρη αναστολή του εμπορίου με το εβραϊκό κράτος στις 2 Μαΐου 2024.56
Η Τουρκία, ωστόσο, εξακολουθεί να διευκολύνει την πώληση αγαθών στο Ισραήλ μέσω τρίτων χωρών όπως η Σλοβενία και η Ελλάδα.57
Από τον Μάιο του 2024, η Τουρκία εξακολουθούσε να μεταφορτώνει πετρέλαιο από το Αζερμπαϊτζάν μέσω τουρκικών δεξαμενόπλοιων στο Ισραήλ. Με άλλα λόγια, η οικονομική ρητορική του Ερντογάν φαίνεται να είναι περισσότερο γάβγισμα παρά δάγκωμα.
Ο Ερντογάν μπορεί να θέλει να προβάλει τον εαυτό του ως προστάτη των Παλαιστινίων Μουσουλμάνων, αλλά δεν θέλει αυτό να επηρεάσει τα αποτελέσματα της χώρας του. Ίσως αυτό παρέχει ένα άνοιγμα για να εξαναγκάσει τον Ερντογάν να υποχωρήσει από την υποστήριξη της τρομοκρατίας που έχει φέρει την Τουρκία και τις Ηνωμένες Πολιτείες στα πρόθυρα πλήρους ρήξης.
*****
Ο Ιστός των Λειτουργών και των Επιχειρήσεων της Χαμάς στην Τουρκία
Μετά από σχεδόν δύο δεκαετίες ανοιχτής διαμάχης με τη Χαμάς, ο Ερντογάν μπορεί να πιστεύει ότι η Δύση δεν μπορεί να κάνει τίποτα για να σταματήσει την υποστήριξή του σε μια από τις πιο θανατηφόρες και πιο αποσταθεροποιητικές τρομοκρατικές ομάδες της Μέσης Ανατολής. Κάνει λάθος. Η παρουσία πολλών ηγετών της τρομοκρατίας της Χαμάς στην Τουρκία ανοίγει την πόρτα για πολλές κυρώσεις.
Ο πρώην αρχηγός της Χαμάς στη Δυτική Όχθη και αναπληρωτής επικεφαλής του Πολιτικού Γραφείου της Χαμάς, Σαλέχ αλ-Αρούρι βοήθησε να τεθούν τα θεμέλια για τη βάση της Χαμάς στην Τουρκία μετά το ξέσπασμα του συριακού εμφυλίου πολέμου το 2011. Το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ επέβαλε κυρώσεις στον Αρούρι το 2015.58 Στη συνέχεια, η Τουρκία απέλασε τον ηγέτη της Χαμάς, αλλά αυτός δεν έμεινε για πολύ εκτός Τουρκίας.59
Το 2018, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ πρόσθεσε τον Αρούρι στο πρόγραμμα «Ανταμοιβές για τη Δικαιοσύνη», εκδίδοντας επιβράβευση για πληροφορίες που οδηγούν στη σύλληψή του.60
Απτόητος, ο Αρούρι ήταν ένας από τους εγκέφαλους των τρομοκρατικών επιθέσεων της 7ης Οκτωβρίου. Εκείνο το πρωί, ήταν στην Κωνσταντινούπολη «προσκυνώντας σε ένδειξη ευγνωμοσύνης».61
Μια ισραηλινή αεροπορική επιδρομή σκότωσε τον Αρούρι στον Λίβανο στις 2 Ιανουαρίου 2024, αλλά το δίκτυο που δημιούργησε εντός της Τουρκίας παραμένει.62
Σήμερα, διοικητής του οικονομικού γραφείου της Χαμάς στην Τουρκία είναι ο Zaher Jabarin. Απελευθερωμένος στην ανταλλαγή κρατουμένων το 2011 μόνο για να γίνει το δεξί χέρι του Αρούρι, ο Τζαμπαρίν διαχειρίζεται τους οικονομικούς δεσμούς της Χαμάς με το Ιράν και άλλες χώρες.
Ο Jabarin διαχειρίζεται ένα δίκτυο στην Τουρκία που επιτρέπει στη Χαμάς να συγκεντρώσει, να επενδύσει και να ξεπλύνει χρήματα πριν τα μεταφέρει στη Γάζα και τη Δυτική Όχθη.63
Κατέχει μερίδια σε πολλές εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων που διαπραγματεύονται στο τουρκικό χρηματιστήριο, όπως το Redin Exchange.
Ο Τζαμπαρίν χρησίμευε επίσης ως το κύριο σημείο επαφής μεταξύ της Χαμάς και της Δύναμης Κουντς του Σώματος των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης.64
Το 2019, το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ κατονόμασε τον Τζαμπαρίν, δημιουργώντας ένα προηγούμενο που οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να εφαρμόσουν σε άλλους τρομοκράτες που εδρεύουν στην Τουρκία.
Η περιστασιακή δράση κατά των ηγετών της Χαμάς πιθανότατα δεν θα είναι αρκετή, απλώς και μόνο επειδή τόσοι πολλοί Τούρκοι και στελέχη της Χαμάς εμπλέκονται στη χρηματοδότηση και τον εφοδιασμό της τρομοκρατίας.
Σύμφωνα με εφημερίδα του Κουβέιτ, ο πράκτορας της Χαμάς, Μπακρί Χανίφα, έχει μεταφέρει «δεκάδες εκατομμύρια δολάρια» από το Κατάρ στην Τουρκία και στη συνέχεια στις πολιτικές και στρατιωτικές πτέρυγες της Χαμάς.65
Ο Maher Ubeid, ένας άλλος βασικός χρηματοδότης, φέρεται να έλαβε κεφάλαια από τουρκικές επίσημες πηγές και τα μετέφερε στη Χαμάς, στη Γάζα, μέσω τουρκικών ανταλλακτηρίων.66
Μέχρι το 2019, τα τέσσερα παιδιά ενός Αμερικανού και της Ισραηλινής συζύγου του που σκοτώθηκαν από τη Χαμάς, το 2015, κατέθεσαν μήνυση κατά της τουρκικής Kuveyt Turk Bank σε δικαστήριο της Νέας Υόρκης, υποστηρίζοντας ότι η τράπεζα βοηθά τη Χαμάς να χρηματοδοτήσει την τρομοκρατία της. Η καταγγελία ήρθε δύο εβδομάδες αφότου το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ επέβαλε κυρώσεις σε 11 οντότητες και άτομα που συνδέονται με την Τουρκία για υποστήριξη της Χαμάς και άλλων τζιχαντιστών και μήνες αφότου το Υπουργείο Οικονομικών επέβαλε κυρώσεις σε έξι άτομα και σε ένα τουρκικό χρηματιστηριακό φορέα, για το ρόλο τους στη χρηματοδότηση του Ισλαμικού Κράτους.67
Οι κυρώσεις του αμερικανικού Δημοσίου τα τελευταία χρόνια προσφέρουν μια γεύση από τις οικονομικές δραστηριότητες της Χαμάς στην Τουρκία. Ο Τζιχάντ Γιαγκμούρ είναι ένα βασικό πρόσωπο που αναδύεται. Με καταγωγή από την ανατολική Ιερουσαλήμ, το Ισραήλ συνέλαβε τον Yaghmour το 1994 για την απαγωγή και τη δολοφονία ενός Ισραηλινού στρατιώτη, αλλά στη συνέχεια τον άφησε ελεύθερο στην Τουρκία ως μέρος της ανταλλαγής αιχμαλώτων Shalit.68
Την τελευταία δεκαετία, ο Yaghmour κατέστη κομβικό πρόσωπο για τις επιχειρήσεις της Χαμάς στη Δυτική Όχθη. Τις συντόνιζε μέσω μιας μη κυβερνητικής οργάνωσης (ΜΚΟ) που ονομάζεται KUTAD, ή «Ένωση της Ιερουσαλήμ και της Ιστορίας μας», η οποία διατηρεί γραφεία στην Κωνσταντινούπολη και την Άγκυρα.
Το 2015, η Χαμάς φέρεται να διόρισε τον Γιαγκμούρ ως τον επίσημο εκπρόσωπο της Χαμάς στην Τουρκία και τον κύριο σύνδεσμο μεταξύ της Χαμάς και της Τουρκικής Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών.69
Ο Γιαγκμούρ χρησιμοποίησε επίσης την οργάνωση για να φιλοξενήσει ηγέτες υψηλού προφίλ της Χαμάς για να μιλήσουν σε δημόσιες εκδηλώσεις στην Τουρκία, συμπεριλαμβανομένων των Χανίγιε και Νεσίμ Γιασίν, ανιψιού του ιδρυτή της Χαμάς, Σεΐχη Αχμέντ Γιασίν.70
Ο Zaher Albaik (γνωστός και ως Zaher Elbek) βοηθά τον Yaghmour να διευθύνει το γραφείο της KUTAD στην Άγκυρα.71
Ο Albaik και η KUTAD συναντήθηκαν με νυν και πρώην μέλη της τουρκικής κυβέρνησης για να προωθήσουν τον σκοπό τους.72
Το Δεκέμβριο του 2023, το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ, σε συντονισμό με το Ηνωμένο Βασίλειο, επέβαλε κυρώσεις στον Yaghmour και σε επτά άλλα στελέχη της Χαμάς για εκπροσώπηση συμφερόντων της οργάνωσης στο εξωτερικό και για διαχείριση των οικονομικών της.73
Ο γεννημένος στο Κουβέιτ Amer al-Shawa είναι μέλος του διοικητικού συμβουλίου πολλών εταιρειών με έδρα την Τουρκία. Οι επιχειρήσεις παρέχουν χρηματοδότηση στη Χαμάς, συμπεριλαμβανομένων των Trend GYO, Uzmanlar Company και Advancity Company.
Τον Οκτώβριο του 2023, το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ όρισε τον al-Shawa ως έναν από τους εννέα βασικούς διαχειριστές των επενδύσεων της Χαμάς.74
Τον Ιανουάριο του 2024, το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ, μέσω του Προγράμματός του Rewards for Justice, πρόσφερε ανταμοιβή έως και 10 εκατομμυρίων δολαρίων για πληροφορίες σχετικά με πέντε χρηματοοικονομικούς διαμεσολαβητές της Χαμάς, συμπεριλαμβανομένου του Al Shawa.75
Ορισμένος από το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ το Νοέμβριο του 2024 για τον ρόλο του ως χρηματοδότης της Χαμάς στην Τουρκία, ο Musa Daud Muhammad Akari έχει βοηθήσει στη διευκόλυνση των ροών κεφαλαίων από την Τουρκία στη Χαμάς τουλάχιστον από το 2011.76
Το 1992, ο Akari ήταν μέλος μιας τρομοκρατικής ομάδας της Χαμάς που απήγαγε και δολοφόνησε τον αξιωματικό της ισραηλινής συνοριακής αστυνομίας Nissim Toledano.77
Καταδικασμένος σε τρεις συνεχόμενες ισόβιες ποινές, για το ρόλο του στην επίθεση, το Ισραήλ τον απελευθέρωσε ως μέρος της ανταλλαγής αιχμαλώτων Shalit και τον απέλασε στην Τουρκία.
Αρκετές μέρες μετά την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου, ο Ακάρι ήταν μέρος μιας αντιπροσωπείας της Χαμάς που συναντήθηκε με Τούρκους πολιτικούς για να εξιστορήσει την κατάσταση στη Λωρίδα της Γάζας και «τη σιωνιστική αγριότητα». Προέτρεψε το κοινοβούλιο να καταδικάσει το Ισραήλ σε συνεδρίαση μόλις πέντε ημέρες μετά την επίθεση.78
Ο Akari έχει φωτογραφηθεί στο παρελθόν με τους ηγέτες της Χαμάς Khaled Meshal και Ahmed Jabari.79
Ο στενός συνεργάτης του Yaghmour και του Akari της Χαμάς, Mahmoud Muhammad Ahmad Attoun (Abu al-Ezz), επίσης περιφέρεται ελεύθερα. Ο Attoun συμμετείχε επίσης στην επιχείρηση δολοφονίας του Toledano. Και αυτός απελάθηκε στην Τουρκία, το 2011, μαζί με τους συνεργάτες του. Ο αδελφός του, Ahmad Attoun, είναι στέλεχος της Χαμάς και πρώην μέλος του Παλαιστινιακού Νομοθετικού Συμβουλίου. Τον Απρίλιο του 2023, το Γραφείο Ελέγχου Ξένων Περιουσιακών Στοιχείων του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ (OFAC) επέβαλε κυρώσεις στον Αχμάντ Αττούν για τη συμμετοχή του στη Χαμάς.80
Σε αντίθεση με τον αδελφό του και παρόλο που είναι ενεργό μέλος της Χαμάς στην Τουρκία, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν ακόμη κατονομάσει τον Μαχμούντ Αττούν.
Ο Χασάν Τουράν, επικεφαλής της Κοινοβουλευτικής Ομάδας Φιλίας Τουρκίας-Παλαιστίνης του τουρκικού κοινοβουλίου, είναι άλλο ένα πρόσωπο που δεν έχει στοχοποιηθεί από το Υπουργείο Οικονομικών. Ο Τουράν έχει οργανώσει συναντήσεις υψηλού επιπέδου μεταξύ ανώτερων ηγετών της Χαμάς και τουρκικών πολιτικών ελίτ.
Το 2019, ο Τουράν, μαζί με τον Γιαγκμούρ, φιλοξένησε μια αντιπροσωπεία στην οποία περιλαμβανόταν ο Taher al-Nunu, ανώτερος σύμβουλος της Haniyeh.81
Στις 12 Οκτωβρίου 2023, πέντε ημέρες μετά την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ, ο Τουράν φιλοξένησε τον Μπασέμ Ναΐμ στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση. Ο Ναΐμ ήταν ο «υπουργός υγείας» της Γάζας που διοικείται από τη Χαμάς και επέτρεψε στη Γάζα, προκειμένου να διεξάγει στρατιωτικές επιχειρήσεις εκτός νοσοκομείων σε όλη τη Λωρίδα.82
Ο Τουράν είναι επίσης αντιπρόεδρος του Συνδέσμου Κοινοβουλευτικών για το Αλ Κουντς και την Παλαιστίνη.83
Το Νοέμβριο του 2023, η Λέγκα φιλοξένησε τον ηγέτη της Χαμάς, Ahmed Bahr, σε μια εκδήλωση με τίτλο «Τρόποι για την προστασία του τζαμιού Al-Aqsa από την ισραηλινή επίθεση».84
Μετά την επίθεση της Χαμάς, στις 7 Οκτωβρίου, ο διευθυντής της Λέγκας Mohammad Makram Balawi μίλησε σε μια συγκέντρωση στην Ινδία με τον Khaled Meshal.85
Στις 8 Νοεμβρίου 2023, μέλη της Λέγκας είχαν συνάντηση με τον πρόεδρο του τουρκικού κοινοβουλίου και μέλος του AKP Numan Kurtulmus, στενό συνεργάτη "υπολοχαγό" του Ερντογάν. Η ομάδα είχε επίσης συζητήσεις με το Huda-Par, το υποστηριζόμενο από το Ιράν κόμμα που αποτελεί μέρος της εκλογικής συμμαχίας του Ερντογάν.86
Τον Ιανουάριο του 2024, ο ηγέτης της Λέγκας Hamid al-Ahmar μίλησε στη «Διεθνή Διάσκεψη για την Υποστήριξη της Γάζας» στην Κωνσταντινούπολη, στην οποία συμμετείχαν ο Haniyeh και αρκετοί Τούρκοι βουλευτές.87
Τον Οκτώβριο του 2024, η OFAC επέβαλε κυρώσεις στον ηγέτη της Λέγκας αλ-Αχμάρ επειδή ήταν βασικό μέλος του άλλοτε μυστικού επενδυτικού χαρτοφυλακίου της Χαμάς, αλλά δεν έχει ακόμη επιβάλει κυρώσεις στην ίδια τη Λέγκα.88
Η ΜΚΟ Filistin Dayanişma Dernegi (Η Τουρκική Εταιρεία για την Αλληλεγγύη με την Παλαιστίνη ή FIDDER) με έδρα την Τουρκία έχει επίσης προβληματικούς δεσμούς με τη Χαμάς. Ο ιστότοπος της ομάδας αναγνωρίζει ότι υπάρχει για να «χτίσει πολιτιστικές και κοινωνικές γέφυρες μεταξύ του τουρκικού λαού και της Παλαιστίνης».89
Η FIDDER και ορισμένες από τις οργανώσεις εταίρους της είναι μέρος της Ένωσης ΜΚΟ του Ισλαμικού Κόσμου, που ιδρύθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 2005 για να συντονίσει τις ισλαμιστικές ΜΚΟ σε πιο παγκόσμιο επίπεδο.90
Υπό την ηγεσία του Mohammed Mushanish, το FIDDER έχει φιλοξενήσει ανώτερα μέλη της Χαμάς σε αντιπροσωπείες, τόσο στην Τουρκία όσο και στο εξωτερικό.91
Η ΜΚΟ Khir Ummah με έδρα την Τουρκία είναι μια άλλη οργάνωση με άμεσους δεσμούς με τη Χαμάς. Με έδρα την Κωνσταντινούπολη και άδεια βάσει του νόμου περί φιλανθρωπικών εταιρειών της Τουρκίας, η Khir Ummah διατηρεί γραφεία στη νότια Τουρκία, τη Συρία και τη Λωρίδα της Γάζας. Το 2021, ο Khir Ummah έλαβε 110.000 $ από την Igatha 48 Association («AID 48»), τον βραχίονα συγκέντρωσης κεφαλαίων του Ισλαμικού Κινήματος στο Ισραήλ, μιας οργάνωσης με δεσμούς με τη Χαμάς.
Οι ισραηλινές αρχές αποκάλυψαν τους δεσμούς του Khir Ummah με την τρομοκρατία καταθέτοντας κατηγορητήριο κατά του Rami Habiballah, ενός Άραβα από το βόρειο Ισραήλ που έστειλε χρήματα στην ομάδα. Η ένωση έλαβε επίσης τα χρήματα μέσω του Abdel Jaber Shelbi, ο οποίος διαχειρίζεται την Khir Ummah στην Τουρκία.92
Ο εκπρόσωπος της Χαμάς στο Βερολίνο, Majed al-Zeer, συνδέεται με τα γεγονότα της Khir Ummah στην Τουρκία.93
Το Δεκέμβριο του 2023, οι γερμανικές αρχές κατηγόρησαν τον al-Zeer ότι ήταν ένας από τους βασικούς συνδέσμους της Χαμάς στην Ευρώπη και σχεδίαζε επιθέσεις σε εβραϊκούς και ισραηλινούς στόχους.94
Στις 7 Οκτωβρίου 2024, το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ κατονόμασε τον al-Zeer ως Ειδικά Ορισμένο για τον ρόλο να διεξάγει έρανο για τη Χαμάς στην Ευρώπη.95
Σε αρκετές περιπτώσεις, ο Khir Ummah έχει επίσης συνεργαστεί με την IHH. Ο Khir Ummah συνεργάζεται επίσης με την Al-Wafaa Campaign, μια ολλανδική οργάνωση της οποίας ο ιδρυτής, Amin Abou Rashed, βρίσκεται σε ολλανδική φυλακή για χρηματοδότηση της Χαμάς.96
Οι οργανώσεις-μέλη της Al Wafaa αποτελούν μέρος της Union of Good, ενός παγκόσμιου συνασπισμού οντοτήτων που συγκεντρώνουν χρήματα για τη Χαμάς.97
Το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ επέβαλε κυρώσεις στην Ένωση το 2008, αλλά η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν ακολούθησε το παράδειγμά της.
Οι επιχειρήσεις που εδρεύουν στην Τουρκία, όπως το Trend GYO, είναι επίσης σημαντικοί κόμβοι στο χρηματοδοτικό δίκτυο της Χαμάς. Καθορισμένο τον Μάιο του 2022 ως μέρος του επενδυτικού χαρτοφυλακίου της Χαμάς, το Trend GYO αποτελεί βασικό συστατικό των παγκόσμιων περιουσιακών στοιχείων της Χαμάς, η οποία είχε εκτιμηθεί προηγουμένως σε αξία άνω των 500 εκατομμυρίων δολαρίων.98
Σύμφωνα με το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ, «από το 2018, στοιχεία της Χαμάς κατείχαν περίπου το 75% του κεφαλαίου της εταιρείας με έδρα την Τουρκία, Trend GYO. Επιπλέον, η Χαμάς σχεδίαζε να εκδώσει ιδιωτικά περισσότερα από 15 εκατομμύρια δολάρια μετοχών της Trend GYO σε ανώτερα στελέχη του επενδυτικού χαρτοφυλακίου».99
Τον Νοέμβριο του 2023, μόλις ένα μήνα μετά την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023, ο Brian Nelson, υφυπουργός του Υπουργείου Οικονομικών για την Τρομοκρατία και τις Οικονομικές Πληροφορίες των ΗΠΑ, προειδοποίησε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες «ανησυχούν βαθύτατα για την ικανότητα της Χαμάς να συνεχίσει να συγκεντρώνει χρήματα ή να βρίσκει πιθανή οικονομική υποστήριξη για τρομοκρατικές επιθέσεις εδώ(στις ΗΠΑ)».100
Έκτοτε, το Γραφείο Ελέγχου Ξένων Περιουσιακών Στοιχείων του αμερικανικού Υπουργείου Οικονομικών έχει δημοσιεύσει αρκετές δόσεις κυρώσεων που στοχεύουν χρηματοπιστωτικά δίκτυα και στελέχη της Χαμάς στην Τουρκία.101
Αυτά είναι τα καλά νέα. Τα κακά νέα είναι ότι η Τουρκία δεν αμφιταλαντεύεται σε ό,τι αφορά στην υποστήριξή της προς τη Χαμάς. Εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες επιδιώξουν να αλλάξουν το βηματισμό της Άγκυρας, απαιτείται περισσότερη πίεση.
Η στόχευση στελεχών και επιχειρήσεων της Χαμάς μπορεί να μην είναι αρκετή. Πράγματι, ίσως είναι καιρός να επιβληθούν κυρώσεις σε Τούρκους υπηκόους, επιχειρήσεις, ακόμη και αξιωματούχους που εμπλέκονται στην υποστήριξη μιας από τις πιο επικίνδυνες τρομοκρατικές οργανώσεις στον κόσμο.
*****
Το ίχνος του τρόμου της Τουρκίας και η αμερικανική εξωτερική πολιτική
Το 1979, ο Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί ηγήθηκε της Ισλαμικής Επανάστασης που παρέσυρε τον Σάχη του Ιράν και αντικατέστησε την ιρανική μοναρχία με μια θεοκρατική εξουσία.
Εν μία νυκτί, το Ιράν μετατράπηκε από πυλώνα αμερικανικής συνεργασίας στην περιοχή σε αντίπαλο και χορηγό της τρομοκρατίας. Η αλλαγή ήταν αναμφισβήτητη, ακόμη και για τους πιο ένθερμους υποστηρικτές του Ιράν.
Πριν από την άνοδό του στην εξουσία, ο Χομεϊνί αρνιόταν οποιαδήποτε φιλοδοξία να κυβερνήσει το Ιράν. Μίλησε για τη δημιουργία δημοκρατίας και αποκήρυξε το ενδιαφέρον να κυβερνήσει το Ιράν. «Δεν θέλω να έχω την εξουσία της κυβέρνησης στα χέρια μου· δεν με ενδιαφέρει η προσωπική εξουσία», είπε σε έναν ευκολόπιστο δημοσιογράφο.102
Υπάρχει μια ειρωνεία σήμερα ότι ενώ οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής αναγνώρισαν το αυτονόητο σχετικά με τον μετασχηματισμό του Ιράν, πάρα πολλοί εξακολουθούν να αρνούνται την εξίσου σημαντική αλλαγή της Τουρκίας.
Ο πραγματισμός που απέδιδαν δυτικοί αξιωματούχοι στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ήταν πάντα ένα τέχνασμα που αγκάλιαζε ο Ερντογάν για να κατευνάσει τις ανησυχίες ενώ εδραίωνε την εξουσία του. Δούλεψε. Και όχι μόνο με την κυβέρνηση Ομπάμα. Ο Ντάνιελ Φριντ, βοηθός υπουργός Εξωτερικών του Τζορτζ Μπους για ευρωπαϊκές υποθέσεις, περιέγραψε το Κόμμα AKP του Ερντογάν ως «ένα είδος μουσουλμανικής εκδοχής ενός Χριστιανοδημοκρατικού κόμματος», ενώ ο υπουργός Εξωτερικών του Μπους, Κόλιν Πάουελ, επαίνεσε την Τουρκία ως «μουσουλμανική δημοκρατία».103
Ο Ερντογάν έπαιξε με δυτική αφέλεια καθώς εδραίωνε τον έλεγχο του. Οι αυταρχικές τάσεις του Τούρκου ηγέτη εμφανίστηκαν πλήρως μετά τη σύλληψη του στελέχους της τουρκικής αντιπολίτευσης Ekrem Imamoglu τον Μάρτιο του 2025 με ψευδείς κατηγορίες.
Η επακόλουθη καταστολή των διαδηλωτών από τον Ερντογάν το μόνο που επέφερε ήταν ότι ενέτεινε τις ανησυχίες της Δύσης αναφορικά με το παράθυρο της Τουρκίας για ένταξη στη λέσχη των φιλελεύθερων δημοκρατιών, που έχει κλείσει.
Εκ των υστέρων, η διαδικασία ένταξης της Άγκυρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είχε να κάνει με την επιθυμία να ενταχθεί στην Ευρώπη παρά με το να χρησιμεύσει ως μηχανισμός για την εδραίωση της απολυταρχίας του Ερντογάν.
Πράγματι, ο Ερντογάν ήταν πολύ χαρούμενος που δεχόταν τις ευρωπαϊκές απαιτήσεις να ξεδιαλύνει οποιονδήποτε εσωτερικό στρατιωτικό ρόλο στην τουρκική κοινωνία. Θεωρητικά, αυτό ήταν καλό για τη δημοκρατία δεδομένου του ρόλου του στρατού στην ανατροπή προηγούμενων καθεστώτων.
Το 1960 και το 1980, ο Τουρκικός Στρατός μεσολάβησε για τον τερματισμό των κυβερνήσεων που παραβίασαν το σύνταγμα ή απέτυχαν να διατηρήσουν τον νόμο και την τάξη. Το 1971 και το 1997, η απειλή της επέμβασης ήταν αρκετή για να αναγκάσει τις κυβερνήσεις να παραιτηθούν. Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Ένωση διέλυσε το ρόλο του στρατού να προστατεύει το σύνταγμα πριν ελέγξει την εξουσία του Ερντογάν.
Εκ των υστέρων, αυτό μπορεί να ήταν το τελευταίο καρφί στο φέρετρο για τη δημοκρατία της Τουρκίας.
Το πρώτο βήμα του Ερντογάν για την εδραίωση της δικτατορίας του καταδρομικός έλεγχος των τεχνοκρατικών σωμάτων.
Η πρώτη του κίνηση ήταν να αντικαταστήσει κάθε μέλος του Ταμείου Ασφάλισης Καταθέσεων Ταμιευτηρίου (TMSF) με βετεράνους της ισλαμιστικής χρηματοδότησης. Το TMSF είναι ανάλογο με το Federal Deposit Insurance Corporation στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά έχει επίσης ευρύτερο πεδίο αρμοδιοτήτων και είναι πιο ισχυρό. Ο Ερντογάν το χρησιμοποίησε για να ελέγξει τράπεζες και εταιρείες που συνδέονται με τους ανταγωνιστές του και συχνά τους επιβάρυνε με καταστροφικά πρόστιμα.
Σύντομα πέρασε το TMSF στην αρμοδιότητα του πρωθυπουργικού γραφείου και, όταν ανέλαβε την προεδρία, τον συνόδευε.
Ο Ερντογάν δημιούργησε επίσης μια νέα Διοίκηση Εσόδων (GIB) που, στην πράξη, επέβαλε τιμωρητικές φορολογικές επιβαρύνσεις όχι μόνο στους πολιτικούς αντιπάλους αλλά και σε οποιονδήποτε έκανε δωρεά σε αυτούς. Σε μια περίφημη περίπτωση, ένα ρεπορτάζ για μια τουρκο-γερμανική φιλανθρωπική οργάνωση που μετέφερε παράνομα χρήματα σε ισλαμιστές στην Τουρκία εξόργισε τον Ερντογάν. Οι φορολογικές αρχές τιμώρησαν τον όμιλο Dogan, τον ιδιοκτήτη της εφημερίδας, με ένα πλαστό φορολογικό εμπόδιο 600 εκατομμυρίων δολαρίων.
Όταν ο Ντόγκαν πλήρωσε το πρόστιμο και η εφημερίδα συνέχισε να γράφει επικριτικά για τη διακυβέρνηση του Τούρκου ισχυρού άνδρα, οι αρχές χτύπησαν τον Ντόγκαν με πρόστιμο 2,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων.104
Τελικά, ο Ντόγκαν ξεφορτώθηκε τα μέσα ενημέρωσης του σε συμφέροντα υπέρ του Ερντογάν.
Αυτός ήταν ο κανόνας και όχι η εξαίρεση: η κυβέρνηση Ερντογάν κατάσχεσε, για παράδειγμα, την ανεξάρτητη εφημερίδα Sabah υψηλής κυκλοφορίας και μεταβίβασε τον έλεγχό της στον γαμπρό του, αφού ανάγκασε όλους τους άλλους πιθανούς πλειοδότες να αποχωρήσουν από τη δημοπρασία για τη Sabah και τα περιουσιακά της στοιχεία.105
Αποκτώντας τον πλήρη έλεγχο όχι μόνο στις εφημερίδες αλλά και στην τηλεόραση και το ραδιόφωνο, ο Ερντογάν μπόρεσε να διαμορφώσει μια αφήγηση στα μέσα ενημέρωσης που ενίσχυσε μόνο τις προσπάθειές του να εδραιώσει την εγχώρια εξουσία. Η ασφυκτική κάλυψη της ατελείωτης υποκίνησης του Ερντογάν κατά του Ισραήλ και η προώθηση τρομοκρατικών ομάδων όπως η Χαμάς άλλαξε περαιτέρω θεμελιωδώς την κοινή γνώμη της Τουρκίας για τις εξωτερικές υποθέσεις.
Τίποτα από αυτά δεν θα έπρεπε να εκπλήσσει. Η ισλαμιστική ιδεολογία του Ερντογάν ήταν πάντα εκεί για όσους ενδιαφέρθηκαν να δουν.
Ενώ, ως δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης, ο Ερντογάν είπε «Δόξα τω Θεώ, είμαι υπηρέτης της Σαρία [του Ισλαμικού νόμου]». Αργότερα περιέγραψε τον εαυτό του ως «ο Ιμάμης της Κωνσταντινούπολης».106
Αλλά οι τζιχαντιστικές του τάσεις δεν ήταν η μόνη ιδεολογική κόκκινη σημαία. Ο Τούρκος ισχυρός άνδρας παρομοίασε τη δημοκρατία με τραμ. «Η δημοκρατία είναι σαν μια βόλτα με το τραμ: όταν φτάσεις στη στάση σου, κατεβαίνεις».107
Καθώς ο Ερντογάν παγίωσε τον έλεγχο, απέρριψε κάθε πρόσχημα μετριοπάθειας.
Όπως καθιστά σαφές αυτό το ερευνητικό σημείωμα του FDD, η Τουρκία σήμερα πληροί τις προϋποθέσεις ως κράτος χορηγός της τρομοκρατίας. Σε όλες τις διοικήσεις και τα πολιτικά κόμματα, δύο σφάλματα υπονομεύουν την πολιτική των ΗΠΑ. Το πρώτο είναι μια τάση να αγνοείται η ιδεολογία. Ο Ερντογάν έχει ένα βασικό σύνολο πεποιθήσεων. Είναι λάθος να συγχέουμε την τακτική μετριοπάθεια με την ειλικρινή μεταστροφή. Δεύτερον, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι βαθμονομούν σταθερά την αμερικανική πολιτική σε ευσεβείς πόθους, σχετικά με το τι ήλπιζαν να είναι ή πίστευαν ότι ήταν κάποτε η Τουρκία και όχι με αυτό που είναι τώρα.
Ένα συνακόλουθο λάθος είναι να πιστεύουμε ότι η Τουρκία μπορεί να επιστρέψει στο status quo ante. Περισσότερα από 35 εκατομμύρια παιδιά από την Τουρκία έχουν εγγραφεί στο εκπαιδευτικό σύστημα από τότε που ανέλαβε ο Ερντογάν στην εξουσία. Τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης έχουν υποκινήσει δεκάδες εκατομμύρια ακόμη. Ο Ερντογάν έχει στελεχώσει τη δημόσια διοίκηση με άνδρες της εικόνας του. Έχει επίσης χαρακτηρίσει πραξικοπηματίες, πραγματικούς και φανταστικούς, για να αντικαταστήσει την ηγεσία του τουρκικού Γενικού Επιτελείου. Ακόμα κι αν ο Ερντογάν πεθάνει αύριο, θα χρειαστούν δεκαετίες για να ξεπλυθεί ο Ερντογανισμός από το σύστημα. Και αυτό προϋποθέτει ότι οι διάδοχοί του και η πολιτική αντιπολίτευση δεν βλέπουν τις λαϊκιστικές του φόρμουλες ως κλειδιά για τη δική τους μελλοντική επιτυχία.
Η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν άξιζε τον χαρακτηρισμό της τρομοκρατίας. Ενθαρρύνει τη Χαμάς, τη χρηματοδοτεί, εκπαιδεύει τους ηγέτες της και της μεταφέρει λαθραία όπλα. Το ίδιο κάνει τώρα και η Τουρκία. Και όπως το Ιράν υποστηρίζει άλλες τρομοκρατικές ομάδες στη Μέση Ανατολή, το ίδιο κάνει και η Τουρκία.
Η Ισλαμική Δημοκρατία δεν περιορίζει τη χορηγία της τρομοκρατίας στη Χαμάς. υποστηρίζει τη Χεζμπολάχ, τους Χούτι και τις τρομοκρατικές ομάδες του Κασμίρ, που εδρεύουν στο Πακιστάν και στοχεύουν την Ινδία. Υπάρχουν συντριπτικά στοιχεία ότι η δύναμη Quds του Σώματος των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης υποστήριξε επίσης την εξέγερση υπό την ηγεσία της Αλ Κάιντα στο Ιράκ.108
Ομοίως, υπάρχουν άφθονα στοιχεία ότι η Τουρκία δεν περιορίζει τη χορηγία της τρομοκρατίας στη Χαμάς. Το 2015, η κεντροαριστερή, καθημερινή, τουρκική εφημερίδα Cumhuriyet δημοσίευσε φωτογραφίες της Εθνικής Οργάνωσης Πληροφοριών της Τουρκίας (ΜΙΤ) να μεταφέρει όπλα σε μια θυγατρική της Αλ Κάιντα στα σύνορα με τη Συρία. Η αντίδραση της Τουρκίας δεν ήταν να ερευνήσει τους πράκτορες των μυστικών υπηρεσιών της, αλλά μάλλον να κινήσει νομική υπόθεση εναντίον του αρχισυντάκτη της Cumhuriyet , Can Dundar. Αργότερα επέζησε από απόπειρα δολοφονίας... Σήμερα, η υποστηριζόμενη από την Τουρκία Hayat Tahrir al-Sham (HTS) κυβερνά μεγάλες περιοχές της Συρίας και μένει να φανεί εάν αυτή η ομάδα θα επιτεθεί εναντίον των γειτόνων της μετά την εδραίωση της εξουσίας.
Το Ισλαμικό Κράτος, εν τω μεταξύ, βρήκε ασφαλές καταφύγιο στην Τουρκία στο απόγειο του χαλιφάτου του. Οι δυνάμεις των Κούρδων της Συρίας που υπερασπίζονταν το Κομπάνι, μια πόλη που εφάπτεται στα τουρκικά σύνορα, έχουν βίντεο με μαχητές του Ισλαμικού Κράτους που απολαμβάνουν ελεύθερη διέλευση στην Τουρκία και στη συνέχεια πυροβολούν τους Κούρδους υπερασπιστές από το τουρκικό έδαφος.
Στις 28 Φεβρουαρίου 2025, οι αρχές του Λιβάνου ανακοίνωσαν ότι δέσμευσαν 2,5 εκατομμύρια δολάρια που μετέφερε ένας Τούρκος που έφτασε στο διεθνές αεροδρόμιο της Βηρυτού.109
Η πρόθεση ήταν να διανεμηθούν αυτά τα κεφάλαια στην υποστηριζόμενη από το Ιράν Χεζμπολάχ στο Λίβανο.
Δεν πρέπει να υπάρχει ελεύθερη είσοδος για τα μέλη του ΝΑΤΟ για να εμπλακούν σε τρομοκρατία. Ούτε είναι αντιδιπλωματικό να επιβάλλονται κυρώσεις σε συμμάχους εάν η συμπεριφορά τους το αξίζει. Ο χαρακτηρισμός της Τουρκίας ως κράτους χορηγού της τρομοκρατίας θα μπορούσε σίγουρα να έχει μειονεκτήματα. Υπάρχουν στοιχεία της σχέσης Τουρκίας-ΗΠΑ που εξακολουθούν να ωφελούν την Ουάσιγκτον και τη Δύση. Αλλά υπάρχουν όρια για το πόσο καιρό η Ουάσιγκτον μπορεί να κάνει τα στραβά μάτια στη μακροχρόνια υποστήριξη της Άγκυρας στις τρομοκρατικές ομάδες τζιχαντιστών.
Οι κυρώσεις κατά της Τουρκίας, θα εμφυσούσαν αξιοπιστία στη διαδικασία χαρακτηρισμού της τρομοκρατίας του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, αποδεικνύοντας ότι οι αντικειμενικοί παράγοντες υπερισχύουν των υποκειμενικών.
Όπως οι χαρακτηρισμοί, σχετικά με το ξέπλυμα βρώμικου χρήματος οδήγησαν την Κύπρο και την Αρμενία να συνεργαστούν με την Ουάσιγκτον, για να μεταρρυθμίσουν και να αντιστρέψουν τον χαρακτηρισμό, έτσι και ο στόχος οποιουδήποτε χαρακτηρισμού τρομοκρατίας στην Τουρκία είναι να παράσχει έναν οδικό χάρτη στους Τούρκους αξιωματούχους, υπό τον Ερντογάν ή οποιαδήποτε μελλοντική κυβέρνηση. Για να καταλάβουν τι πρέπει να κάνουν εάν επιθυμούν η Τουρκία να επανέλθει στη συμμαχία υπό τις ΗΠΑ.
